MISLITI SLOVIMA
TDC 52, TDC2 2006
Muzej primenjene umetnosti,
Beograd, 4–10.oktobar 2006.
Galerija Glasnik,
Beograd, 2–31. oktobar 2006.
autor: Olivera Stojadinović

Ove godine konačno je i do nas stigla godišnja izložba TDC (Type Directors Club) iz Njujorka, zaslugom Mirka Ilića koji je organizovao njen dolazak. Na žalost, izložba je prikazana u nepotpunom obimu (dva kontejnera sa eksponatima nisu stigla), a njen veći deo bio je izložen u Muzeju primenjene umetnosti, u galeriji Anastas, svega nekoliko dana, tačnije, četiri dana ako se ne računa veče u kome je izložba otvorena. Mnogi koji su želeli da vide izložbu poslednjeg dana naznačenog na plakatu, uključujući i organizovanu grupu studenata sa Fakulteta primenjene umetnosti, sa žaljenjem su ustanovili da je izložba već skinuta, da bi nastavila svoj put ka Zagrebu gde će i ostati. Manji deo eksponata bio je nešto duže izložen u galeriji Glasnik (Kneza Miloša 16), u kojoj je prethodno bilo predviđena izložba sa konkursa TDC2 za tipografska pisma, upravo ona koju nismo videli.

TDC je međunarodna organizacija osnovana 1946. godine čiji su članovi profesionalni grafički dizajneri, dizajneri tipografskih pisama i tipofili. Svake godine organizuje konkurs na kome dodeljuje priznanja za korišćenje tipografije, kaligrafije, rukom crtanih i na druge načine izvedenih slovnih oblika u grafičkom dizajnu.

Od 1998. godine paralelno se raspisuje i konkurs za dizajn tipografskog pisma, nazvan TDC2 na kome se biraju najbolja pisma izdata tokom prethodne godine.
Stručni žiri 52. konkursa, sastavljen od istaknutih grafičkih dizajnera, od 2035 radova iz 29 država (uključujući i SAD) izdvojio je 205 izuzetnih radova koji čine šest putujućih izložbi, a publikovani su u godišnjaku koji upravo ovih dana izlazi iz štampe pod nazivom Typography 27, rad Endru Knera (Andrew Kner). Ovogodišnja izložba je bila u znaku slova X, koje među slovima ima posebno značenje jer je simbol za nepoznatu u matematičkoj formuli. Prema rečima Dijega Vejnzmana (Diego Vainesman), predsedavajućeg na 52. konkursu, zadatak dizajnera i tipografa je da pronađu rešenje dizajnerske jednačine koju su im postavili njihovi klijenti.

Poseban žiri kojim je predsedavala Ajlin Strizver (Ilene Strizver) odabrao je pobedničkih 14 od 109 prijavljenih tipografskih pisama i nagradio ih priznanjem pod nazivom Certificate for Excellence in Typeface Design. Ovi radovi čine drugi deo godišnje izložbe i takođe su predstavljeni u godišnjaku.

Šta smo videli

Beogradska izložba nosila je naziv Misliti slovima (Thinking with Type) prema istoimenoj knjizi Elen Lupton iz 2004. godine.

Već prvi utisak potvrđuje je da se radi o najboljem među najboljem u svetskoj profesionalnoj produkciji. Različite koncepcije ujedinjuje izvestan minimalistički pristup udružen sa perfekcijom u izvođenju, kao i napor da se tipografija koristi na kreativan i originalan način.

Primećuje se dominacija posebno pravljenih ili rukom izvedenih slovnih oblika, kao što je serija litografija za kalendar sa slovima ispisanim četkom na litografskom kamenu, slova sastavljena od delova grančica, koncentrični krugovi koji formiraju slova prepoznatljiva tek iz daljine, slova-spermatozoidi, alfabet dobijen superpozicijom elemenata koji se nalaze na više prozirnih slojeva, slova sastavljena od tačkastih modula, rukom pisana slova – od sirovih grafita do najfinijih kaligrafija.

U tipografskim kompozicijama slova često predstavljaju gradivni materijal za formiranje slike, bilo da su pojedinačno uvećana, umnožena u arhitektonsku formu ili, na primer, složena u red koji suptilno dopunjuje oblik jedne stolice.

I, naravno eksperimentisalo se u tehnološkom smislu te su mnogi »efekti« i isticanje kako slova tako i samog dizajna dobijeni novim štamparskim postupcima i tehnikama.

Kroz četiri sobe u kojima se nalazila izložba, a koje na prvi pogled izgledaju premale za takav sadržaj, bilo je zadovoljstvo prošetati. Atmosfera je bila ispunjena inspirativnom kreativnošću, te je šteta što izložba nije duže bila dostupna našoj publici koja ima razvijen ukus za kvalitetne događaje.

Ono što nismo videli

Tipografska pisma nagrađena na konkursu TDC u najjačoj mogućoj profesionalnoj konkurenciji predstavljaju vrh prošlogodišnje produkcije po oceni žirija sastavljenog od stručnjaka koji su i sami autori tipografskih pisama ili učestvuju u njihovoj produkciji.

Anien, Adobe Arabic, Calouste i Quixote su pisma za slaganje teksta, pri čemu je samo Quixote klasično knjižna familija sa standardna 4 varijeteta obogaćena ligaturama, alternativnim slovima i elegantnim ukrasnim inicijalima. Adobe Arabic je moderno arapsko pismo za slaganje teksta u dve težine, a Calouste je uspravno knjižno pismo koje uz latinicu sadrži i jermenski alfabet.

U displej kategoriji našli su se Darka, ukrasno pismo u gotičkom stilu, Hogariet, hebrejski alfabet, Rayela Chocolate 2.0, sočno i elastično crno pismo, izuzetno inventivno oblikovano, kao i elegantno kaligrafsko pismo P22 Sweepy.

Superfamilije ili tipografski sistemi su najzahtevnija kategorija u kojoj se nalaze dva tipografska poduhvata: Frutiger Next Greek, sanserifni grčki alfabet, uspravan i kos, u pet težina i Garamond Premier Pro, latinica, ćirilica i grčki u mnogobrojnim varijacijama i težinama. Posle njih skromno, ali osvežavajuće deluje Piclig, sistem od svega dva bitmap fonta – latinice i piktograma sastavljenih kao ligature u stilu emotikona. Relato Sans je sistem od pet težina u kome je svetli sanserif svedeno i pročišćeno linearno pismo, dok sa povećanjem težina raste kontrast između poteza i humanistički karakter kurziva. To je još izraženije kod sledeće familije, Vista Sans, koja uz strogu varijantu serifa predviđa i alternative sa zaobljenim izlazima, slične veoma stilizovanom rukopisu.

Nagrađeno je i jedno slikovno pismo, Headz, sa znacima u obliku likova u stripovskom maniru.

Nagrađena pisma u najvećem broju stigla su od autora iz Nemačke (4), SAD (3), Meksika i Španije, po 2 i po jedno iz Velike Britanije, Izraela i Tajlanda, dok je naviše prijavljenih bilo iz SAD (48) i Nemačke (24).

Prema ovom izboru, može se zaključiti da su na ceni profesionalno urađeni tipografski sistemi u velikom rasponu težina, sa mnoštvom ligatura i alternativnih slova koji omogućavaju tipografsku raznovrsnost u okviru jednog dizajna. Veoma mnogo pažnje se poklanja nelatinskim alfabetima, pa se često i za postojeće latinice prave multilingvalne ekstenzije. Posebno su istaknute sanserifne familije u kojima se primećuje novi originalan pristup oblikovanju unošenjem rukopisnih elemenata u geometrijsku konstrukciju. Najzad, kao i u dizajnu, dominiraju pročišćeni oblici i duhovita rešenja.

Logično je da iza velikih familija i tipografskih sistema stoje firme kao što su Adobe, Linotype ili Emigre, ali često inventivnost i nove oblike donose nezavisne firme i sami autori, koji sve više figurišu na tržištu. Takođe treba imati u vidu da je, osim kvaliteta samog pisma, za ocenu veoma važna i prezentacija u kojoj se na najbolji način predstavlja izgled pisma i njegove mogućnosti primene.

Konkurs

Upravo je raspisan konkurs TDC 53 za najbolji grafički dizajn. Postoji i kategorija za studentske radove! Takođe je raspisan i konkurs TDC2 2007 za najbolja tipografska pisma. Krajnji rok za slanje radova na oba konkursa je 12. januar.

Nadajmo se da ćemo izložbu radova sa ovog konkursa imati prilike da vidimo sledeće godine u Beogradu!